Kultura

Podgorica je sjediste Udruzenja knjizevnika Crne Gore, likovnih umjetnika, dramskih stvaralaca, muzicara, novinara i svih onih koji se svojim akcijama ukljucuju u crnogorski kulturni zivot. Osnivanje kulturno – umjetnickih drustava i Umjetnickog paviljona bilo je osnova za razvoj kulture na sirokom planu. Osnivanjem moderne galerije Podgorica je postala likovni centar Crne Gore.
Crnogorsko Narodno Pozoriste -osnovano 1953. godine.Njeguje crnogorsku dramu i utice na razvijanje kulture, kako u zemlji tako i na razvijanje medjunarodne kulturne saradnje i promovisanje Crne Gore u medjunarodnim okvirima.

Kulturno-informativni centar Budo Tomovic, osnovan 1956. godine, nastavio je rad tzv. Doma omladine koji je uspjesan nastavljac tradicije Omladinskog centra. Folklorni ansambli kao i dramske trupe cine osnovu kulturnog djelovanja ove institucije.

Narodno pozoriste osnovano 1953. godine u tadasnjem Titogradu, nosilac je teatarske produkcije u Crnoj Gori. Njegovanje crnogorske dramske literature i medjunarodna kulturna saradnja danas su odrednica Crnogorskog narodnog pozorista koje se nalazi u centru grada u zgradi vanredne ljepote, koja je podignuta posle razornog pozara koji je odnio staru zgradu. U gradu takodje djeluje i Gradsko pozoriste, a jedan od najvaznijih kutlurnih dogadjaja u sferi teatra jeste i festival Internacionalnog alternativnog teatra (FIAT) koji okuplja teatarske trupe iz citavog svijeta.

Podgorica je i grad galerija. Pored pomenutog Umjetnickog paviljona, one koje se isticu na ovom polju su i ona na Krusevcu – Dvorac Petrovica, uz koji se nalazi i Perjanicki dom. Danas se u ovim galerijama neprekidno odrzavaju kulturne manifestacije svih vrsta, od muzickih veceri kamernog orkestra, preko promocije knjiga, sve do samostalnih i kolektivnih izlozbi slikara ne samo sa lokalnim vec i regionalnim znacajem. Galerije Most i Centar nerijetko svoja vrata otvaraju i skulptorima i izlozbama, obicno novinske fotografije, cime obogacuju ponudu grada u kulturnom smislu. Centar savremene umjetnosti Crne Gore sa pretenzijom da bude vodeca ustanova u organizovanju, najcesce vizuelnih priredbi, organizuje i Crnogorsko trijenale mladih tradicionalnu manifestaciju sa ciljem da promovise umjetnike koji imaju manje od 30 godina, poput Irene Lagator, Nikole Simanica i drugih. Niz manjih privatnih galerija dopunjava ponudu slika na ovom bogatom i uglednom trzistu.

Crnogorska akademija nauka i umjetnosti (CANU) osnovana 1973. godine sa odeljenjima prirodnih i drustvenih nauka, i umjetnosti, je institucija u okviru koje djeluju najeminentniji naucni radnici i umjetnicki stvaraoci sa univerziteta, naucnih instituta i umjetnickih udruzenja. Bogata biblioteka akademije i redovna razmjena publikacija sa gostovo 200 drugih naucnih biblioteka u zemlji i inostranstvu, pravo je bogatstvo, a sama akademija predstavlja nezaobilaznu instituciju u velikim drzavnim intelektualnim poduhvatima, kao sto je na primjer bilo obiljezavanje 500 godina od stampanje Oktoiha.

Recentna aktivnost institucije Muzeji i galerije grada doprinosi muzejskoj ponudi Podorice kao neizostavnom segmentu kulturno-turisticke ponude grada. Pored Muzeja grada u centru Podgorice jedan od najinteresantnijih, po posjetioca i ljubitelja istorije mogao bi biti onaj na Medunu, u kome se nalazi kuca Marka Miljanova. Istaknuti crnogorski vojvoda, koji se pored dokazane fizicke borbe za Crnu Goru, u kasnim godinama zivota pokrenuo i promovisanju primjera cojstva i junastva, dobio je, pored bronzanog spomenika u gradu i adekvatan muzej u kome se mogu vidjeti brojni dokumenti i eksponati iz vojvodinog svakodnevnog zivota. Posebno lijepa je kolekcija oruzija, tradicionalnog crnogorskog, i ukrasa i prijeke potrebe tog doba. Ovaj znameniti Crnogorac potkraj zivota naucio je da pise,a svojim zemljacima je ostavio u legat besmrtne Primjere cojstva i junastva, mjera po kojoj se i danasnji crnogorci vode u „branjenju sebe od drugih, i drugih od sebe“. U gornjem gradu pored tragova srednjevjekovne tvrdjave nalazi se i crkvica, pokraj koje se nalazio grob ovog crnogorskog knjizevnika i junaka.

Kao ekoloska drzava, sa bio diverzitetom koji je zadivljujuci zbog same velicine Crne Gore, drzava ulaze znatna sredstva u promovisanje i ocuvanje zivotne sredine. 1961. godine u Crnoj Gori je osnovana prva prirodnjacka zbirka, koja je kroz nekoliko godina prerasla u nekoliko hiljada eksponata svih vrsta. Muzejska institucija prirodnjačke profilacije, poznatija kao Prirodnjacki muzej, osnovana je 1995. godine, a flora i fauna koju nudi u vidu eksponata raste iz godine u godinu, dobijajuci na znacaju, posebno u devedesetim godinama XX vijeka kada se Crna Gora deklarisala kao ekoloska drzava, sa namjerom potpunog ocuvanja prirode.

Muzejsku ponudu grada upotpunjuju privatne i javne institucije kojima pretezno dominira etnografska ponuda i ciji rad je nista manje bitan po raznovrsnost i bogatstvo kulturne ponude grada. Medju ovima dominira nedavno renovirana Kusleova kuca na obali Ribnice. Na istom mjestu, na suprotnoj obali nalazi se Tursko kupatilo – Banja, koje je donedavno bilo stjeciste raznih kulturnih poslenika i kulturno – umjetnickih drustava,a u sklopu Kulturno – informativnog centra Budo Tomovic, posluje i knjizara – citaona – galerija – kafe Karver.

Priroda

Podgorica se nalazi na juznoj polovini sjevernog umjerenog pojasa, na dodiru Mediteranske kontinentalne klime. Otvorena prema subtropskom klimatskom pojasu u njoj dominira blaga jadranska subtropska klima. Smjestena na najvecoj crnogorskoj ravnici nalazi se na sastavu triju rijeka: Morace, Ribnice i Zete. Nagla urbanizacija gradova u XX vijeku dovela je do toga da se velike i moderne naseobine formiraju upravo na ovakvom geografskom prostoru, koji omogucava dobru vezu sa drugim gradovima i ima uslove.Podgorica je danas grad sa oko 170.000 stanovnika koji zive na povrsini od 1 441 km2, na nadmosrskoj visini od u prosjeku 44 m. Podgorica je upravo zahvaljujuci ovom i ovakvom geografskom polozaju izrasla u glavni grad, sa politickom, adminsitrativnom i ekonomskom tezinom. Na 65 kilometara od mora i isto toliko od zimskih turistickih centara Podgorica ima nevjerovatnu mogucnost prerastanja u tranzitni centar međunarodnog znacaja,za poljoprivrednu i industrijsku proizvodnju u neposrednom okruzenju.
Podgorica se nalazi u najvecem ravnicarskom prostoru Crne Gore, kao dio prostrane skadarsko podgoricke kotline. Blago je nagnuta prema jugu i jugozapadu. Juzni dio Zetske ravnice, pod nazivom donja Zeta, nastavlja se prema Skadarskom jezeru u vidu plavljenog i zabarenog zemljista. Ovo je izuzetno plodan dio ravnice sa natalozenim cesticama koje cine debeo sloj obradive zemlje, pogodan za povrtarske kulture, poput paprike i paradjza, kao i vinogradasrtvo i vocarstvo – posebno za uzgoj breskve, msokve i kivija.
U sredisnjem dijelu Zetske ravnice u trouglu izmedju Cijevne, Ribnice i Morace lezi prostrano Cemovsko polje, gradjeno od slojeva sljunka i pijeska, koji je vezan karbonatskim cementom. Na ovom polju se nikada nije uspio formirati deblji sloj obradivog zemljista. Specijalnom agrotehnikom na stotine hektara Cemovskog polja osvojeno je i pretvoreno u vinograde sa vrhinskim kvalitetom prinosa i kasnijom porizvodnjom kvalitetnih vina i alkoholnih pica. Prema zapadu Podgorica se otvara prema Bjelopavlickoj ravnici kojom meandrira rijeka Zeta i koja je klimatski i pedoloski izuzetno povoljna za zemljoradnju i vocarstvo.
Zetska ravnica u kojoj se nalazi grad jedsinstveno je podrucije sa 30 000 ha plodne zemlje i prostire se od Glave Zete do obala Skadarskog jezera.
Rijeka Moraca je relativno bogata ribom sto ce potvrditi cest prizor pecarosa na obalama rijeke cak i u samom gradu. Zainteresovani posjetilac grada moze se obratiti Sportskom ribolovnom drustvu Podgorica potrebnih dozvola i dragocjenih savjeta, koje zaljubljenici u ovaj sport mogu da pruze, a ticu se lovnih mjesta,opreme i najvaznije, druzenja.
Rijeke su dakle, izvori zivota Podgorice. Moraca, Ribnica, Zeta, Sitnica, Mareza i Cijevna od davnina su odredjivale granice grada, ali i veliki broj podzemnih voda cine ovu oblast izuzetno bogatom zdravom pijacom vodom. Krecnjacka korita i izuzetan reljef koje su vode Podgorice izvajale, pored prakticnog, daju Podgorici i onaj estetsko – ekoloski izgled.

Spomenici kulture-stari gradovi

Na 10 kilometara sjeveroistocno od Podgorice nalazi se, nekada utvrdjeni grad ilirskog plemena Labeata – Medeon ili Meteon. Podignut u III ili IV vijeku nase ere Medun, kako se danas naziva, izrastao je u vazno uporiste i predstrazu zdruzenih ilirskih plemena u borbi protiv nadolazeceg rimskog osvajaca. Najvecu snagu i znacaj imao je za vrijeme poslednjeg ilirskog kralja – Gencija, tokom srednjeg vijeka, i uvladavine Turaka Medun je opstajao kao bitan grad. Samu naseobinu cini donji grad u kome se osjeca izuzetno prisustvo tzv. ilirskog kiklopskog zdanja, kojim dominiraju kameni blokovi, cesto duzi i od 2 metra. Gornji grad, vezuje se vise za vladavinu despota Djurdja Brankovica, sredinom XV vijeka, nakon cega su ga Turci zauzeli, 1467. godine, time nanoseci zavrsni udarac ostacima despotovine u Zeti. Stevan Crnojevic je pokusavao da ga vrati u ruke Crnogoraca ali snazna otomanska vojska i sama arhitektura grada, ucinili su Medun nesovojivom tvrdjavom. Ovdje je rodjen, 1833. vec gore pomenuti Marko Miljanov Popovic, jedan od najumnijih crnogorskih vodja. 1971. godine tu je otvoren i muzej Marka Miljanova, koji je kroz svoja knjizevna djela dao sliku borbe i zivota svoga plemena u Crnoj Gori i Albaniji.
Duklja
Na uscu Zete u Moracu, na svega 3 kilometra od Podgorice intersenatne su iskopine i razvaline starog grada Duklje, Doclea, Dioclea. Razorena od strane Gota u poznom V vijeku, i pogodjena zemoljotresom tridesetak godina kasnije, Duklja, za razliku od Meduna nije prerasla u srednjevjekovnu, a samim tim i savremenu naseobinu. Kao veliko naselje ilirskog plemena Dokleata, pod Rimljanima je izrasla u najnapredniji grad danasnje Crne Gore. Ova oblast po njemu je nazvana Dioklitije. Crna Gora je sve do XI vijeka bila manje vise poznata pod ovim nazivom, kada ga smjenjuje ime Zeta, koje preovaldava srednjim vijekom. Tradicija, koliko i nepouzdan toliko i jedini izvor kaze da je grad osnovao sam rimski imperator Dioklecian, i da je po njemu i naseobina dobila ime. Masivni zidovi u obliku paralelograma, ostaci i tragovi mosta na Moraci, razvaline palate, brojni sarkofazi sa bogato ukrasenim bareljefima, nadgrobne ploce sa latinskim inskripcijama svjedoci su velicine i znacaja Duklje u periodu o kome govorimo. Cuveni engleski arheolog Artur Dzon Evans 7 godina svoga rada je posvetio prucavanju Duklje, i njegovi nalazi predstavljaju dragocjen doprinos svijetu crnogorske arheologije. Skulpture i fragmenti umjetnickih predmeta i ukrasa zanatske proizvodnje svjedoce o bogatoj kulturi ovog drevnog rimskog centra. 40.000 stanovnika u I vijeku nase ere i danas je velika cifra za tri cetvrtine crnogorskih gradova.
Nemanjica grad
U samom centru grada na uscu Ribnice u Moracu nalaze se ostaci zidina i kula srednjevjekovnog utvrdjenja Ribnice. Prema tradiciji ovdje je rodjen rodonacelnik srpske dinastije Nemanjica. Rijec je o jako utvrdjenom naselju koje je samo djelimicno odoljelo zubu vremena, i danas, posle manjih arhitektonskih intervencija, predstavlja jedan spomenik kulture i mini izletiste za podgoricke setace i ribolovce. Zivotopisne pecine u samom kompleksu doprinose osjecaju da se istorija za momenat zaustavila, a zauvijek ostala dio Nemanjinog grada.

Top mjesta

Medun – Na desetak kilometara od Podgorice jedna od najstarijih naseobina na ovom prostoru, plijeni svojom fizickom ljepotom, kao i bogatom tradicijom. Do ovog lokaliteta se moze doci i pjeske, pa se nerijetko mogu sresti grupe, kako mladih istoricara, tako i biologa koji odlaze da na tom prostoru proucavaju ono sto je polje njihovih interesovanja. Opstajuci, prkoseci mnogim civilizacijama koje su naseljavale ili pokoravale Crnu Goru, Medun je vise od ostataka starog grada. On je nezaobilazan za svakoga ko zeli da posjeti podgoricku opstinu, ponjavise za one, koji bi, na makar jedan posredan nacin, zeljeli da osjete duh i vrijeme Marka Miljanova, u njegovom muzeju.
Duklja – Ukoliko ste ljubitelj anticke dobi jedan od najznacajnijih rimskih gradova na ovim prostorima Duklja ucinice da se osjecate kao da ste se vratili 20 vijekova unatrag. Dominantni i ilirski elementi, nakon niza arheoloskih istrazivanja uz utvrdjen areal grada, daju sliku izuzetnog istorijskog objekta u kome i danas nalazimo ostatke hramova, termi, nekropole i foruma. Burna istorija, uz dobrog poznavaoca ovog kraja bila bi odlican poziv za svakog posjetioca da svoj izlet u Podgorici zapocne na mjestu na kojem je i sama Podgorica nikla.
Manastir Dajbabe – Ukoliko zelite da posjetite neki od sakralnih objekata, kakvih je mnogo u Crnoj Gori, pravi izbor, kada je Podgorica u pitanju, bio bi manastir Dajbabe. Iz razloga sto je djelo, sam manastir, nista drugo do djelo prirode utisak koji ce on ostaviti na posjetioca je zacijelo ljepsi. Do njega se dolazi magistralnim putem koji vodi prema Baru za deset minuta voznje autom. Nalazi se na brdu Dajbabska gora i izuzetno je interesantan jer se nalazi unutar pecine u vidu krsta.
Nemanjin grad – Neraskidivo vezan sa gradskim urbanim jezgrom grad u kome se rodio rodonacelnik srpske dinastije Nemanjica, svakako je nesto sto biste morali posjetiti ako namjeravate da upoznate Podgoricu. Pored ljepote kamenog zdanja i romanticne amtosfere koja ga okruzuje, uz zvuke rijeke mozete lijep izletnicki dan.
Vranjina – Malo ribarsko naselje na obodu podgoricke opstine Skadarskog jezera, najslicnije je Veneciji. Ono sto je prije oko jednog vijeka bilo malo naselje sada je zivopisan kutak na cijim se vrhu nalazi stara skola i velelepan pogled koji seze kilometrima unaokolo ka Zabljaku Crnojevica i drugim ostrvima i tvrdjavama na jezeru.

Shopping

Podgoricani su poznati po probirljivom ukusu kada je u pitanju moda. Butici u Hercegovackoj, Njegosevoj i ulici Slobode u ponudi imaju najnovije kolekcije odijela, garderobe, cipela i galanterije poznatih modnih kreatora.
Podgorica obiluje trznim centrima u kojima mozete kupiti najraznovrsnije proizvode. Sto se tice odjece, pored pomenutih butika sa markiranom robom, u Podgorici se mogu naci ekskluzivna predstavnistva vrhunskih robnih marki. Vasu zelju za rekreacijom mozete propratiti izborom nekog sportskog dijela opreme, a Podgorica ih nudi sve. Ukoliko namjeravte da provedete neko vrijeme na skijalistima sjeverno od Podgorice u ovom gradu mozete naci i najsavremeniju skijasku opremu, a posebno se istice Elanovo predstavnistvo.
U trznim centrima nerijetko cete naci odlicne knjizare sa inostranim naslovima. Pored knjiga u njima se mogu naci dnevna i nedeljna inostrana stampa, i usko specijalizovani magazini najrazlicitijih profila. Takođe,u Podgorickim cd sopovima mozete kupiti neki od novih originalnih naslova svjetske muzicke produkcije. Ukoliko namjeravate da provedete duze vrijeme u gradu, odnosno da iznajmite stan ili kucu, za sve sto vam je potrebno po pitaju bijele tehnike, postarace se veliki centri za prodaju bijele tehnike u kojima su cijene izuzetno povoljne, i u kojima se nalazi nesto po vasem ukusu,cak i od vrhunskih robnih marki poput siemens, bosch, sonny, gorenje itd.
Svojim eksterijerom, kojim dominira staklo, i prijatnim enterijerom, najvise paznje privlaci trzni centar, Delta city,u kome se mozete, pored uzivanja u trgovini, opustiti u nekom od kafica.

Sport

Podgoricki sportski zivot pociva na sportskom drustvu Buducnost. Sa osmodecenijskom tradicijom, Buducnost prerasta u simbol grada. Fudbalski, rukometaski, kosarkaski karate klub najuspjesniji su ambasadori grada u svijetu.
Klub je osnovan 1925. U 1946. bio je jedini klub iz Crne Gore koji igra u Prvoj ligi.
Najvece uspjehe klub je postigao za vreme SFRJ, kada je dva puta igrao finale jugoslovenskog kupa, 1965. kada je izgubio od Dinama iz Zagreba sa 2:1 i 1977. kada je posle produzetaka izgubio od Hajduka iz Splita rezultatom 2:0. Najpoznatiji igraci iz Buducnosti bili su Predrag Mijatovic, Dejan Savicević i Branko Brnovic, koji su imali veoma uspesne karijere tokom 1990-ih.
Buducnost je igrala dva puta u Rapan kupu 1981. kada je bila prva u svojoj grupi i 1985. Takodje je igrala u Balkanskom kupu 1990/91 gde je u finalu izgubila od Inter, Sibiu u dve utakmice rezultatom 0:0 i 0:1 posle eliminacije Galatasaraja u prethodnom kolu. Godine 2005. klub je ucestvovao u Intertoto kupu gde se sastao sa sa Valetom i Deportivom iz Korunje.
Kao predstavnik Crne Gore 2007 je igrala u UEFA kupu, gde je u prvom kolu predtakmicenja izgubila Hajduka iz Splita rezultatom 1:1 i 0:1.
Navijaci kluba sebe nazivaju „Varvari“ i najbolje su organizovana navijacka grupa u Crnoj Gori.